1.
Geneza
i cechy rodzajowe dramatu.
Dramat - jeden z trzech
podstawowych rodzajów literackich (obok liryki i
epiki). We wszystkich kręgach kulturowych miał genezę obrzędową i
religijno-rytualną. Dramat europejski - w starożytnej Grecji na podłożu
obchodów dionizyjskich.
Teoretyczne podstawy dramatu zostały zawarte w
„Poetyce" Arystotelesa. Jest głównie przeznaczony do realizacji
scenicznej.
Świat przedstawiony nie
wymaga obecności podmiotu literackiego - dramat uzewnętrznia bezpośrednio swój
świat przedstawiony. Jego struktura
koncentruje się wokół wyraziście zarysowanej akcji. W tradycyjnym dramacie ma ona swoje fazy:
a)
ekspozycja - sytuacja wyjściowa,
zapoznanie z postaciami i problemami,
b)
rozwiniecie akcji - rozwój
wydarzeń, wynikający z zarysowanego
konfliktu,
konfliktu,
c) perypetia - nieoczekiwany zwrot akcji,
komplikujący jej dotychczasowy rozwój,
d) punkt kulminacyjny - moment, w którym
sprzeczne dążenia bohaterów osiągają największą intensywność, moment, mający
rozstrzygające znaczenie dla losów postaci,
e) rozwiązanie akcji - rozstrzygnięcie konfliktu (w
tragedii finał jest katastrofą).
Czynnikami dynamizującymi
akcje są: konflikt oraz intryga.
Całość akcji dramatu dzieli się na: akty, sceny,
odsłony.
Świat przedstawiony dramatu
charakteryzuje również:
- duża kondensacja czasu fabuły,
- ograniczenie przestrzenne,
- dominacja czasu teraźniejszego
(akcja tu i teraz),
- fabuła najczęściej jednowątkowa.
Bohater/bohaterowie - podlega/ją
głównie charakterystyce pośredniej (przez działanie i wypowiedzi).
Bardzo ścisłe powiązanie postaci dramatu (poprzez
ich udział w konflikcie).
Wyraźne zhierarchizowanie postaci, często
ich kontrastowe lub paralelne prowadzenie.
Główną formą podawczą w dramacie jest:
a)
dialog
(dzięki
niemu rozwija się akcja, prezentowane są charaktery postaci,
konfrontacja stanowisk, skłócone racje),
b)
monolog
(właściwy oraz
wygłaszany na stronie, a także szczególna odmiana monologu = wypowiedzi chóru).
Struktura językowa
dramatu jest dwuwarstwowa:
- tekst główny (dialogi i monologi postaci),
- tekst poboczny (didaskalia) = informacje,
wskazówki, charakterystyki postaci
pochodzące od autora.
Tragedia
antyczna a tragedia Szekspirowska.Dramat
antyczny a dramat romantyczny. „Dziady” cz. III (tekst) Opracowanie
2.
„Dziady” cz. III Adama Mickiewicza
jako wybitna realizacja dramatu romantycznego.
3.
Cechy
dramatu romantycznego
- Synkretyzm - łączenie elementów dramatycznych z epickimi i
lirycznymi, monumentalnych scen zbiorowych - z partiami kameralnymi, wątków realistycznych
- z fantastycznymi, patosu - z groteską, komizmu -z
tragizmem.
- Odrzucenie klasycznej reguły
trzech jedności - fabuła jest swobodna i luźno skomponowana, jej epizody rozgrywają
się w rozmaitym czasie i w różnych miejscach.
- Fragmentaryczność
- sceny stanowią jedynie fragmenty większej, nieznanej
całości i nie ma pomiędzy nimi bezpośrednich związków
przyczynowo-skutkowych.
- Kompozycja otwarta - całość dzieła często pozostaje niedomknięta i
wieloznaczna, jakby utwór miał być kontynuowany bądź uzupełniany.
- Udział
świata nadprzyrodzonego - na scenie pojawiają się siły pozaziemskie,
które nadają wydarzeniom wymiar metafizyczny (tj. odnoszący się do duchowej istoty
świata).
- Rozmaitość
form wierszowych - różnorodności stylów zastosowanych w dramacie odpowiada
zróżnicowanie form wiersza, kształtowanego odmiennie w partiach
epickich, lirycznych, dialogowych, operowych itp.
4.
Zadania
