Adam Mickiewicz - Księga VIII Zajazd (fragment)

(...)

Tak zadumany ledwie zrobił kroków parę,

Gdy mu coś drogę zaszło; spojrzał: widzi marę,

Całą w bieliźnie, długą, wysmukłą i cienką.

Suwała się ku niemu z wyciągniętą ręką,

Od której odbijał się drżący blask miesięczny,

I przystąpiwszy, cicho jęknęła: «Niewdzięczny!

Szukałeś wzroku mego, teraz go unikasz;

Szukałeś rozmów ze mną, dziś uszy zamykasz,

Jakby w słowach, we wzroku mym była trucizna!

Dobrze mi tak, wiedziałam, kto jesteś: mężczyzna!

Nie znając kokieterii, nie chciałam cię dręczyć,

Uszczęśliwiłam; takżeś umiał mnie zawdzięczyć!

Tryumf nad miękkim sercem serce twe zatwardził;

Żeś je zdobył zbyt łacno, zbyt prędkoś nim wzgardził!

Dobrze mi tak! Lecz straszną nauczona probą,

Wierz mi, iż więcej niż ty gardzę sama sobą!»

«Telimeno — Tadeusz rzekł — dalbóg nietwarde

Mam serce ani ciebie unikam przez wzgardę;

Ale uważ no sama, wszak nas widzą, śledzą,

Czyż można tak otwarcie? cóż ludzie powiedzą?

Wszak to nieprzyzwoicie, to dalbóg jest grzechem».

«Grzechem! — odpowiedziała mu z gorzkim uśmiechem —

Niewiniątko! baranek! Ja, będąc kobiétą,

Jeśli z miłości nie dbam, choćby mnie odkryto,

Choćby mnie osławiono; a ty, ty mężczyzna?

Cóż szkodzi z was któremu, chociaż się i przyzna,

Że ma romans z dziesięciu razem kochankami?

Mów prawdę: chcesz mnie rzucić?» Zalała się łzami.

«Telimeno, cóż by świat mówił o człowieku —

Rzekł Tadeusz — który by teraz, w moim wieku,

Zdrów, żył na wsi, kochał się: kiedy tyle młodzi,

Tylu żonatych od żon, od dzieci uchodzi

Za granicę, pod znaki narodowe bieży?

Choćbym chciał zostać, czy to ode mnie zależy?

Ojciec mnie testamentem kazał, abym służył

W wojsku polskim, teraz stryj ten rozkaz powtórzył:

Jutro jadę, zrobiłem już postanowienie,

I dalbóg, Telimeno, już go nie odmienię».

«Ja — rzekła Telimena — nie chcę ci zagradzać

Drogi do sławy, szczęściu twojemu przeszkadzać!

Jesteś mężczyzną, znajdziesz kochankę godniejszą

Serca twojego, znajdziesz bogatszą, piękniejszą!

Tylko dla mej pociechy, niech wiem przed rozstaniem,

Że twoja skłonność była prawdziwym kochaniem,

Że to nie był żart tylko, nie rozpusta płocha,

Lecz miłość; niech wiem, że mnie mój Tadeusz kocha!

Niech słowo »kocham« jeszcze raz z ust twych usłyszę,

Niech je w sercu wyryję i w myśli zapiszę.

Przebaczę łacniej, chociaż przestaniesz mnie kochać,

Pomnąc jakoś mnie kochał!» I zaczęła szlochać.

Tadeusz, widząc że tak płacze i tak błaga

Czule, i tylko takiej drobnostki wymaga,

Wzruszył się, przejęły go szczery żal i litość,

I jeżeliby badał serca swego skrytość,

Może by się w tej chwili i sam nie dowiedział,

Czyli ją kochał, czy nie, więc żywo powiedział:

«Telimeno, bogdaj mnie jasny piorun ubił,

Jeśli nie prawda, żem cię, dalbóg, bardzo lubił,

Czy kochał. Krótkie z sobą spędziliśmy chwile,

Ale one mnie przeszły tak słodko, tak mile,

Że będą długo, zawsze myśli mej przytomne,

I dalibóg, że nigdy ciebie nie zapomnę».

Telimena skoczywszy padła mu na szyję:

«Tegom się spodziewała! Kochasz mnie, więc żyję!

Bo dzisiaj miałam dni me własną ręką skrócić;

Gdy mnie kochasz mój drogi, czyż możesz mnie rzucić?

Tobie oddałam serce, oddam ci majątek,

Pójdę za tobą wszędzie; każdy świata kątek

Będzie mnie z tobą miły! Z najdzikszej pustyni

Miłość, wierzaj mi, ogród rozkoszy uczyni».

Tadeusz, wydarłszy się z objęcia przemocą:

«Jak to? — rzekł — czyś z rozumu obrana? gdzie? po co?

Jechać za mną? Ja, będąc sam prostym żołnierzem,

Włóczyć, czy markietankę?» — «To my się pobierzem»

Rzekła mu Telimena. «Nie, nigdy! — zawoła

Tadeusz.— Ja żenić się nie mam teraz zgoła

Zamiaru, ni kochać się. Fraszki! dajmy pokój!

Proszę cię, moja droga, rozmyśl się! uspokój!

Ja jestem tobie wdzięczen, ale niepodobna

Żenić się. Kochajmy się, ale tak — z osobna.

Zostać dłużej nie mogę; nie, nie, jechać muszę.

Bądź zdrowa, Telimeno moja; jutro ruszę».

Rzekł, nasuwał kapelusz, odwracał się bokiem,

Chcąc iść; lecz go wstrzymała Telimena okiem

I twarzą, jak Meduzy głową. Musiał zostać

Mimowolnie; poglądał z trwogą na jej postać:

Stała blada, bez ruchu, bez tchu i bez życia;

Aż wyciągając rękę jak miecz do przebicia,

Z palcem zmierzonym prosto w Tadeusza oczy:

«Tego chciałam! — krzyknęła — ha, języku smoczy!

Serce jaszczurcze! To nic, żem tobą zajęta

Wzgardziła Asesora, Hrabię i Rejenta,

Żeś mnie uwiodł i teraz porzucił sierotę,

To nic! Jesteś mężczyzną, znam waszą niecnotę,

Wiem, że jak inni, tak ty mógłbyś wiarę złamać,

Lecz nie wiedziałam, że tak podle umiesz kłamać!

Słuchałam pode drzwiami stryja! Więc to dziecko,

Zosia, wpadła ci w oko i na nią zdradziecko

Dybiesz? Zaledwieś jedną nieszczęsną oszukał,

A jużeś pod jej okiem nowych ofiar szukał!

Uciekaj, lecz cię moje dosięgną przekleństwa —

Lub zostań, wydam światu twoje bezeceństwa;

Twe sztuki już nie zwiodą innych, jak mnie zwiodły!

Precz! gardzę tobą! jesteś kłamca, człowiek podły!»

Na obelgę śmiertelną dla uszu szlachcica,

I której żaden nigdy nie słyszał Soplica,

Zadrżał Tadeusz, twarz mu pobladła jak trupia,

Tupnąwszy nogą, usta ścisnąwszy, rzekł: «Głupia!»

Odszedł; lecz wyraz «podłość» echem się powtórzył

W sercu. Wzdrygnął się młodzian, czuł, że nań zasłużył,

Czuł, że wyrządził wielką krzywdę Telimenie,

Że go słusznie skarżyła, mówiło sumienie;

Lecz czuł, że po tych skargach tym mocniej ją zbrzydził.

O Zosi, ach! pomyślić nie ważył się, wstydził.

Przecież ta Zosia, taka piękna, taka miła!

Stryj swatał ją! może by jego żoną była,

Gdyby nie szatan, co go plącząc w grzech za grzechem,

W kłamstwo za kłamstwem, wreszcie odstąpił z uśmiechem!

Złajany, pogardzony od wszystkich, w dni parę

Zmarnował przyszłość! Uczuł słuszną zbrodni karę.

(...)