Wykonaj zadanie:
Ćwiczymy czytanie ze zrozumieniem
[1]
Parę dni temu odwiedziłem
ogród, po którym niegdyś biegałem jako dziecko. Nie poznałem go. Nowi jego
użytkownicy wcale o niego nie
dbają. To może jest osobliwe, ale bardzo często tak się właśnie dzieje z miejscami naszego
dzieciństwa. Opowiadał mi niedawno
kierowca taksówki, że jakiś człowiek,
którego rzuciły losy bardzo daleko, niemal na koniec świata, przyjechał do naszego miasta i kazał
się zawieźć do podmiejskiej okolicy, gdzie się urodził. „Panie - mówił mi kierowca - on tam
nic a nic nie znalazł". -Powstało
nowe osiedle, zresztą ładne, ale nie mające nic wspólnego z krajobrazem dzieciństwa owego człowieka. Jakby się
wszystko na dno morza zapadło. Prawie zawsze dzieciństwo nasze tak nas porzuca, opuszcza.
[2] A jego czar jest
bardzo wielki. I nieraz, w późniejszych latach, staramy się je tropić i odzyskać. Próżne to są jednak
wysiłki. Nie odzyskamy go. Ono odeszło i nie wróci. Choćby nawet sprawił przypadek, że jego materialna
sceneria nie zmieniła się,
to przecież zmieniło się nasze miejsce w tej scenerii. Już owe krzewy malin nigdy nie będą wielkim niemal lasem, tak
upajającym, gdy my byliśmy mali. Za furtką ogrodu, gdzie do zatyczki trzeba było wspinać się
na palce, już nigdy nie będzie
się rozpościerał tajemniczy świat, zabroniony naszym krokom. Wieża na horyzoncie nie będzie już nigdy wieżą niedocieczonego
zamku z baśni.
[3] Ale to nie tylko za tym ogrodem, za tą furtką, za tą wieżą na horyzoncie tęsknimy. Jeśli się głębiej zastanowimy nad
dziwnym czarem dzieciństwa, myślę, że odkryjemy jego jądro, samą jego istotę. Rzecz polega
chyba na tym, że wówczas świat nie był tym twardym miejscem, pełnym
nieubłaganych sił, gdzie co dzień musimy sprostać nowym przeciwnościom. Świat był
tajemniczy i pełen niespodzianek, ale zarazem miękki, jak łąka o
świcie, pachnąca rosą. Był to bowiem świat nie organizowany przez nas, ale podarowany nam, organizowany
i tworzony dla nas przez
innych, przez dorosłych. Jeśli nam było źle, to nie ulegało wątpliwości, że ktoś jest temu winien. Mieliśmy prawo do
tego, żeby mieć do kogoś pretensję. Mieliśmy prawo do tego, żeby się skarżyć.
[4] I to właśnie gdzieś tam w głębi duszy, może w każdym z nas,
kto wie czy nie na
zawsze, zostaje, choćby w nostalgicznym wspomnieniu. To trwało nawet w duszy Homerowego wojownika, Achillesa. Gdy ten
najsilniejszy wojownik achajski w Iliadzie czuje się skrzywdzony przez
Agamemnona, naczelnego wodza, siada samotnie nad brzegiem morza i płacze, a jego matka, która
jest boginka Tetyda, wynurza
się z morza, pochyla się nad Achillesem i mówi tą zachwycającą, cudownie
miękką mową grecką: „Teknon,
ti klajejs" - „Dziecko, czemu płaczesz?".
[5] To trwa, ale tylko
we wspomnieniu. Już
przepalone gorzkim smakiem naszej dorosłości. A ten gorzki smak, to brzemię dojrzałości,
możemy naprawdę przyjąć i uznać w pełni za
swoje tylko wtedy, gdy pojmiemy to wszystko jako wielką przemianę w dziedzinie odpowiedzialności: jak w naszym
dzieciństwie inni byli za nas odpowiedzialni,
tak my dziś jesteśmy odpowiedzialni za innych. Jak niegdyś dla nas organizowano
świat, tak my dziś mamy organizować świat dla innych. Musimy się wznieść do
takiego stanu, do takiego rodzaju życia, wyższego życia - nie ma innej rady. Dzisiaj do nas można mieć żale i pretensje,
nam i na nas można się skarżyć.
[6]
[...] Gdy Gombrowicz mówi
tak wiele o tajemniczości przyrody, o tym, że zwierzęta pożerają się nawzajem... Wtedy niejeden z nas
myśli sobie, że zauważył to
już bardzo dawno temu, mając lat dziesięć, no, może jedenaście - właśnie wśród
zaczarowanego świata dzieciństwa, już wtedy to zauważył, a ten cierń potem się
rozrósł i już na zawsze pozostał, niezbywalny, ciągle obecny, jak ćmiący ból
zęba. Dla niejednego z nas
bardziej przekonująca jest taka szkoła mądrości, która każe o tym bólu milczeć, a całą siłą nastawić się
od razu na to, aby w takim świecie, jaki jest, w takim świecie chłodno, z dużą dozą obojętności
wobec spraw drugorzędnych,
prestiżowych, psychologicznych, [...] obojętności, która komuś może się nawet
wydać oschła, pilnować interesów istot, dla których możemy coś uczynić. Ta szkoła mądrości znad Morza Śródziemnego, a także
z Polski, bo nasi przodkowie tę mądrość przyjęli i duchowo Polska, można to rzec, leży nie
tylko nad Bałtykiem, lecz
jednocześnie nad Morzem Śródziemnym.
(Przestrzeń dzieł wiecznych. Eseje o tradycji kultury
śródziemnomorskiej, 1993)
Postaraj
się odpowiadać zwięźle,
unikając cytowania.
1.
Czemu służą dwie wspomniane w 1. akapicie historie powrotu do
miejsc dzieciństwa?
2.
O jakich dwóch przyczynach niemożliwości powrotu do miejsc
dzieciństwa jest mowa w
dwóch pierwszych akapitach tekstu?
3.
Wyjaśnij opozycję „miękkiego" i „twardego" świata,
o której mowa w 4. akapicie.
4.
Jaki jest, według Zygmunta Kubiaka, sens sceny spotkania płaczącego
Achillesa z Tetydą (4. akapit)?
5.
Na czym, według autora, polega dojrzałość? Wyjaśnij na podstawie 5. i
6. akapitu.
6.
Wyjaśnij słowa Kubiaka: „Polska leży nie tylko nad Bałtykiem,
lecz jednocześnie nad Morzem
Śródziemnym" (6. akapit).
