Temat: Źródła epiki i jej podstawowe
kategorie. Realizacja eposu po polsku - „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza.
1.Narodziny epiki.
Epika ukształtowana z ustnych
opowiadań ludowych o przeszłości, podań, legend, mitów, sag, właściwych
folklorowi różnych narodów, wytworzyła wiele gatunków literackich, wśród
których epos odgrywał dominującą rolę aż do narodzin powieści.
2.Epos ( epopeja)
literacki gatunek epicki, który został wykształcony w epoce starożytnej.
- Jest to zwykle rozbudowany i długi utwór pisany wierszem, poemat epicki, który opiewa czyny bohatera na tle ważnych historycznych wydarzeń. Składa się z części zwanych pieśniami.
- W eposie występuje bohater zbiorowy, którego dzieje są przedstawione w istotnym czasie historycznym lub mitycznym. Pod wpływem tychże wydarzeń bohater przeżywa przemianę.
- Narrator obiektywny, wszechobecny i wszechwiedzący. Ujawnia się jedynie w Inwokacji - gdy zwraca się do boga lub muz z prośbą o to, by dały mu natchnienie do przekazania opowieści. W pozostałej części utworu narrator pozostaje ukryty za światem przedstawionym.
- Duża ilość drobiazgowych opisów ważnych przedmiotów i sytuacji. Jest to sposób, w który narrator stara przybliża czytającemu świat przedstawiony. Nie wpływają one na dalszy przebieg akcji. Przykładem są tzw. porównaniahomeryckie, które opóźniają tempo akcji (tzw. retardacja) i zatrzymują uwagę czytelnika na konkretnym zdarzeniu lub opisie. Nazwa "homeryckie" jest używana dlatego, że pierwszy zastosował je Homer w "Iliadzie" i "Odysei".
- Podniosły styl dostosowany do heroicznych czynów bohaterów.
3. Geneza utworu.
Po zrywie narodowym, jakim było powstanie
listopadowe i sromotnej klęsce Polaków, cały naród odczuł większe represje ze strony zaborców.
Likwidacji uległa polska armia, ograniczona została autonomia Królestwa Polskiego.
Uczestników powstania objęły kary i prześladowania, wywożono ich na Sybir i
odbierano mienie. Zaborca aktywnie walczył z polskością i wszelkimi jej
przejawami.
Mickiewicz, przebywający na obczyźnie, boleśnie przeżywał narodową klęskę. Inwokacja jest dowodem tęsknoty autora za ojczyzną. Utwór jest swoistym wyrazem miłości do kraju, nostalgicznym spojrzeniem na czasy świetności ojczyzny, które bezpowrotnie minęły.
Poeta pragnie przenieść się do kraju dzieciństwa i wspomnień z nim związanych. Jest również rozczarowany zatargami miedzy emigrantami i ich trudną sytuacją na obczyźnie, o czym mówi w nacechowanym refleksjami Epilogu. To przyczyniło się do rozpoczęcia pracy nad utworem, który miał być swoistym utrwaleniem czasów chwały i świetności ojczyzny, szlacheckiej przeszłości i Soplicowa, które stało się symbolem miejsca szczęśliwego i centrum polskości. Inspiracją były kontakty z weteranami wojen napoleońskich i pobyt w wielkopolskich dworach.
Praca nad Panem Tadeuszem trwała od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. Pierwotnie dzieło miało nosić tytuł Żegota, jednak ostatecznie autor nadał tytuł:
Mickiewicz, przebywający na obczyźnie, boleśnie przeżywał narodową klęskę. Inwokacja jest dowodem tęsknoty autora za ojczyzną. Utwór jest swoistym wyrazem miłości do kraju, nostalgicznym spojrzeniem na czasy świetności ojczyzny, które bezpowrotnie minęły.
Poeta pragnie przenieść się do kraju dzieciństwa i wspomnień z nim związanych. Jest również rozczarowany zatargami miedzy emigrantami i ich trudną sytuacją na obczyźnie, o czym mówi w nacechowanym refleksjami Epilogu. To przyczyniło się do rozpoczęcia pracy nad utworem, który miał być swoistym utrwaleniem czasów chwały i świetności ojczyzny, szlacheckiej przeszłości i Soplicowa, które stało się symbolem miejsca szczęśliwego i centrum polskości. Inspiracją były kontakty z weteranami wojen napoleońskich i pobyt w wielkopolskich dworach.
Praca nad Panem Tadeuszem trwała od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. Pierwotnie dzieło miało nosić tytuł Żegota, jednak ostatecznie autor nadał tytuł:
Pan Tadeusz
czyli Ostatni Zajazd na Litwie.
Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
czyli Ostatni Zajazd na Litwie.
Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem.
4. „Pan Tadeusz” jako epopeja – zestawienie cech:
-utwór wierszowany
- utwór pisany wierszem, trzynastozgłoskowcem, stylizowanym na mowę potoczną,
gawędziarską,
- dzieje legendarnych
lub historycznych bohaterów - jako bohater zbiorowy szlachta jest
jednocześnie wpisana w historię narodu polskiego jako warstwa społeczna, która
przez wiele wieków tworzyła historię Polski,
- tło wydarzeń przełomowe dla danej społeczności narodowej - tłem wydarzeń są próby wywołania powstania na Litwie oraz wybuch wojny, która niosła ze sobą nadzieje na odzyskanie niepodległości,
- bohaterowie powiązani ze środowiskiem społecznym i z jego obyczajowością - bohaterowie dzieła są przedstawicielami stanu szlacheckiego i wszystkiego, co się z nim wiąże (zwyczaje, obyczaje, stroje, tradycja),
- charakterystyka psychologiczna postaci - każdy bohater jest silnie zindywidualizowany, posiada charakterystyczne cechy osobowe, które wpływają na jego postępowanie, kierują jego działaniem i są swoistym sumieniem,
- czyny bohaterów podlegają kwalifikacjom etycznym - postępowanie bohaterów Pana Tadeusza jest nacechowane poczuciem dobra i zła oraz podlega ocenie nie tylko ogółu ale przede wszystkim sumieniu postaci,
- inwokacja, odwołująca się do Muzy z prośbą o natchnienie - utwór rozpoczyna inwokacja, w której podmiot liryczny zwraca się do Matki Boskiej z prośbą o odzyskanie utraconej ojczyzny i przeniesienie do kraju dzieciństwa,
- narrator wszechobecny i obiektywny - narrator dzieła jest wszechobecny i obiektywny, uczestniczy we wszystkich wydarzeniach i je relacjonuje,
- realistyczny i drobiazgowy styl opisu - drobiazgowe opisy szlacheckiego ubioru, przedmiotów życia codziennego, realistyczne opisy natury i przyrody,
- patetyczny styl opowiadania - utwór opowiada o rzeczach ważnych i wzniosłych, dotyczących przeszłości narodu, bieżących wydarzeń,
- opisy scen batalistycznych - niezwykle plastyczny i dynamiczny opis potyczki, stoczonej z Moskalami w Księdze IX Bitwa,
- opisy wstrzymujące akcję, charakterystyka postaci
lub sytuacji - bardzo obszerne opisy przyrody ojczystej, dworu i postaci,
wstrzymujące rozwój akcji,
- rozbudowane porównania homeryckie -
Mickiewicz stosuje rozbudowane nieraz na kilka czy kilkanaście wersów opisy
zjawisk:
„bo każda chmura inna, na przykład jesienna
Pełźnie jak żółw leniwie, ulewą brzemienna,
I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi
Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi” [Ks. III, 636-639],
„bo każda chmura inna, na przykład jesienna
Pełźnie jak żółw leniwie, ulewą brzemienna,
I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi
Jak rozwite warkocze, to są deszczu strugi” [Ks. III, 636-639],
- miara wiersza – heksametr - trzynastozgłoskowiec, będący odpowiednikiem antycznego heksametru,
- podział na księgi - podział treści dzieła na
dwanaście ksiąg,
- wielowątkowość fabuły - w Panu Tadeuszu
wyszczególnić można kilka wątków głównych: miłosny, patriotyczny, spór o zamek
oraz liczne wątki poboczne, miedzy innymi spór o psy.
Dodatkowe informacje w pigułce: http://www.liceum7.edu.pl/Dokumenty/Matura/PanTadeusz1.pdf
