Temat: „Użytkowość” literatury pięknej, czyli „w
jakim celu powstawały utwory epickie”.
1. Wyjaśnienie pojęć: literatura piękna,
literatura użytkowa.
2. Po co, w jakim praktycznym celu powstawały
utwory epickie? Przykłady.
3. „Lalka” Bolesława Prusa jako przykład powieści
dojrzałego realizmu.
4. Analiza fragmentu „Lalki”.
5. Zadanie domowe.
Ad 1.
Literatura piękna - beletrystyka (fr. belles-lettres
– literatura
piękna) – proza fabularna, przede
wszystkim o charakterze rozrywkowym.
-
W utworach beletrystycznych obecna
jest fikcja literacka.
-
Dominująca funkcja estetyczna.
-
Podział na rodzaje: liryka,
epika (zarówno wierszem, jak i prozą), dramat.
-
Gatunki liryczne: np. hymn, pieśń,
fraszka, tren.
-
Gatunki epickie: np..epos, bajka,
legenda, baśń, nowela, powieść, opowiadanie.
-
Gatunki dramatyczne: tragedia,
komedia, dramat właściwy.
•
gatunki mieszane -
gatunki te łączą cechy różnych rodzajów literackich (np. ballada, powieść
poetycka)
•
gatunki pograniczne -
gatunki z pogranicza literatury, nauki i publicystyki.
Literatura
stosowana - teksty (pisane lub ustne) o charakterze praktycznym
i użytkowym
-
np. ogłoszenie, list, zawiadomienie, zaproszenie,
przepis, instrukcja itd.
Ad 2. Jakie cele praktyczne miał realizować utwór
epicki?
-
podnieść prestiż rodu („Pamiętniki”
J.Ch.Paska - BAROK);
-
wychowywać nowego obywatela (bajki, satyry I. Krasicki -
OŚWIECENIE);
-
głosić hasła romantyzmu (ballady A. Mickiewicz);
-
wzywać do walki narodowowyzwoleńczej („Konrad
Wallenrod” A. Mickiewicz;
-
przechować pamięć o przeszłości („Pan
Tadeusz” A. Mickiewicz)’;
-
edukować społeczeństwo (nowele
POZYTYWIZM);
-
opisać społeczeństwo („Lalka” B. Prus
– POZYTYWIZM)
- podjąć
dyskusję o przyszłym kształcie odrodzonego państwa („Przedwiośnie” S.Żeromski- DWUDZIESTOLECIE
MIĘDZYWOJENNE)
Ad 3.
Twórcy powieści realistycznej ukazywali w sposób szczegółowy, życie zwykłego człowieka. Czynili
to w sposób obiektywny, i z perspektywy zrozumiałej dla przeciętnego odbiorcy,
kierującego się typowymi zasadami moralnymi.
W prozie realistycznej nastąpiła demokratyzacja tematów i języka.
Bohaterowie nie przypominali herosów, ich biografie były typowe dla epoki i stylu życia klasy, którą
reprezentują. Kreując postać realista dbał zarówno o motywacją psychologiczną
jak i socjologiczną.
Narrator
wszechwiedzący ma dystans do wydarzeń o których opowiada. Nie tylko je
relacjonuje, ale także formułuje oceny, niekiedy w sposób bezpośredni.
Fabuła
powieści realistycznej jest na ogół wielowątkowa, obfituje w epizody. Zdarzenia
zazwyczaj są uporządkowane chronologicznie, ale relacje przerywają
informacje o zdarzeniach wcześniejszych. Ważną funkcję spełnia opis przestrzeni
konstruowany z punktu widzenia narratora, który stara się wychwycić cechy najbardziej
charakterystyczne.
Główne cechy powieści realistycznej:
- obiektywna narracja w trzeciej osobie (narrator wszechwiedzący), czasem też pierwszoosobowa (przy narracji listów, pamiętników);
- nieschematyczni bohaterowie (brak bohaterów skrajnie złych i dobrych);
- mowa pozornie zależna (narrator przekazuje myśli bohatera);
- obowiązywanie zasady prawdopodobieństwa;
- rozbudowane opisy miejsc, sytuacji i osób, które są jasno określone poprzez retrospekcje. Ponadto realia przedstawionego świata są znane autorowi, a wydarzenia umieścił w czasie w którym żył;
- wyraźnie wyartykułowane związki przyczynowo-skutkowe;
- ukazanie panoramy społeczeństwa;
- chronologia wydarzeń powieści realistycznej.
Źródło
Bolesław Prus
określił cel powieści, którym było przedstawienie “polskich idealistów na tle społecznego
rozkładu”. Autor chciał uchwycić
moment wielkiego cywilizacyjnego przełomu, przemiany społeczne i polityczne oraz system wartości współczesnych mu ludzi.
Głównym celem realizmu krytycznego jest pokazanie wad i przywar
społeczeństwa, zwrócenie uwagi na jego negatywne cechy w celu
zmotywowania tegoż społeczeństwa do ciężkiej pracy nad sobą, do próby
zmiany siebie.
Więcej informacji na temat „Lalki” jako powieści dojrzałego realizmu
Więcej informacji na temat „Lalki” jako powieści dojrzałego realizmu
Ad 4. Zadanie na lekcji
Opracuj wybrane zadania krótkiej odpowiedzi (od 1 do 19.,
ile - do uzgodnienia).
Ad 5. Zadanie domowe
Napisz pracę na wybrany temat z Zadań rozszerzonej odpowiedzi (od 20 do
23).
