Temat: Katastrofizm i katastrofa, czyli apokalipsa
spełniona.
Według historiozoficznej koncepcji
Spenglera dzieje powszechne stanowią panoramę ośmiu kultur będących wyrazem
ośmiu rodzajów dusz: m.in. magicznej, apollińskiej (kultura grecko-rzymska), faustycznej (kultura zachodnioeuropejska).
Wszystkie przechodzą stadia młodości, dojrzałości (wyznaczanej równowagą napięć
między zjawiskami życia i tworami ludzkiej aktywności) i starczy upadek
(znamionowany przez zanik wewnętrznej dynamiki i dominację sztucznych wytworów
historii). Tę ostatnią fazę rozwoju przypisywał współczesnej mu kulturze
zachodniej. Poglądy te, wkrótce stały się symbolem europejskiego katastrofizmu,
wyrażały i współtworzyły dekadencką atmosferę Niemiec w okresie poprzedzającym
dojście do władzy Hitlera.
2. Katastrofizm-
tendencja głosząca rychły upadek świata i zagładę kultury i cywilizacji
ludzkiej, zapowiedź katastrofy. Pesymizm wynikający z przekonania o
nieuchronności katastrofy.
3. Przejawy katastrofizmu w
poezji.
- K. I. Gałczyński, Koniec świata.
Wizje świętego Ildefonsa
- J. Tuwim, Bal w operze,
4. Przejawy katastrofizmu w
powieści i dramacie.
- Stefan Żeromski w
"Przedwiośniu" przedstawia katastroficzny obraz rewolucji, która przyczynia
się do tragedii i śmierci tysięcy ludzi. Pokazuje, że nie jest to dobre
rozwiązanie, gdyż rozruchy rewolucyjne niosą więcej szkody niż pożytku.
Widział, że w okresie międzywojennym rewolucja
była poważnym zagrożeniem dla Polski i próbował w swojej powieści ostrzec przed
nią i skutkami, jakie z sobą niosła. Przedstawił również inne drogi odbudowy
zniszczonego państwa polskiego.
- Podobny obraz
rewolucji przedstawił Stanisław Ignacy Witkiewicz w "Szewcach".
Według niego rewolucja nie tylko przynosi śmierć i związana jest ze strasznym bestialstwem,
ale także prowadzi do cywilizacyjnego procesu odindywidualizowania jednostki.
Przedstawił okrutną prawdę o rewolucji, bo pokazał, że rewolucjoniści, którzy
zdobyli władzę w wyniku rozruchów, z czasem staną się tacy sami, jak ich
wcześniejsi przeciwnicy. Oni też będą tyranami i będą stosować terror wobec
poddanych. Wszystko zmierza do katastrofy. Upada kultura, człowiek zostaje pozbawiony praw i podporządkowany totalitaryzmowi. Nieuchronna
jest także degradacja wszelkich wartości i uczuć, ponieważ świat jest wypaczony
i poprzez ciągłe walki i przewroty skazany na zagładę. Następuje powolna dehumanizacja.
- Michaił
Bułhakow w "Mistrzu i Małgorzacie" także odwołuje się do
katastrofizmu. Pokazuje jak tragiczny wpływ na ludzi ma totalitaryzm panujący w
Rosji. W państwie totalitarnym następuje rozpad społeczeństwa, ludzie
znikają w niewyjaśnionych okolicznościach. Wszędzie pojawia się strach i
panika, bo nie można być pewnym swojego losu.
5. Zadanie: analiza utworów:
