Temat: W stronę literatury faktu.
1)„Literatura
faktu”.
Tendencja zrodzona w literaturze
XX wieku wynikająca z niechęci do fikcji, do psychologii i subiektywizmu i z
przeciwstawiania im ścisłego opisu, konkretnych faktów, dokumentów.
Uprzywilejowała ona takie formy jak reportaż, pamiętnik, biografia. Nazwa (ang. non-fiction) pojawiła
się w polskiej terminologii literackiej i dziennikarskiej na przełomie lat 20.
i 30. XX w.
Cechy:
– odejście od fikcji literackiej (autentyczne wydarzenia, miejsca,
bohaterowie);
– relacja naocznego świadka, obserwatora, uczestnika lub odtwarzana na
podstawie dokumentów źródłowych;
– formy literackie: kronika,
reportaż
(relacja, raport), dziennik, relację opisową (w tym opis
podróży, tzw. podróż), pamiętnik
(wspomnienia), biografia, autobiografia, wywiad,
wg niektórych klasyfikacji także felieton
i publicystyczny esej.
Cel powstania i publikowania: wiarygodna
relacja oparta na wydarzeniach i faktach.
W praktyce pisarskiej wymienione odmiany
literatury faktu łączą się; przenikają także do literatury pięknej, szczególnie
do powieści, kształtując różnorodne odmiany gatunkowe, jak np.
powieść-dziennik, powieść-pamiętnik, powieść — biograficzna, podróżnicza,
reportażowa. Z kolei literatura faktu czerpie z powieści techniki narracji i beletryzacji zdarzeń.
2)
Dlaczego literatura faktu?
W literaturze
polskiej [...] szczególnie po ostatniej wojnie narasta fala prozy
zawieszającej fikcjonalność. Klecenie fabuł opiewających
tragedię wydaje się być grubą nielojalnością wobec zmarłych. (Jerzy Jarzębski)
Przykłady:
K. Moczarski - Rozmowy z katem
G. Herling-Grudziński - Inny świat
T. Borowski - opowiadania
Z. Nałkowska - Medaliony
H. Krall - Zdążyć przed Panem Bogiem
M. Białoszewski - Pamiętnik z Powstania Warszawskiego
K. Moczarski - Rozmowy z katem
G. Herling-Grudziński - Inny świat
T. Borowski - opowiadania
Z. Nałkowska - Medaliony
H. Krall - Zdążyć przed Panem Bogiem
M. Białoszewski - Pamiętnik z Powstania Warszawskiego
Pamiętnik z Powstania
Warszawskiego (Youtube) [0:00-10:45]
3)
Testy czytania ze zrozumieniem:
4)
Teksty:
C) Miron Białoszewski - Pamiętnik z powstania warszawskiego (fragmenty)
5)
Informacje dodatkowe:
-
Opowiadania Tadeusza Borowskiego pokrywają się z biografią twórcy i jego
doświadczeniami. Formą przypominają
reportaż, ale są zbeletryzowane, tzn. napisane barwnym językiem, mają
fabułę złożoną z drobnych epizodów przeplatanych obszernymi refleksjami i
opisami życia obozowego. Fabuła jest kreacją literacką. Brak emocjonalnych
opisów i moralizowania (technika behawioralna). Szczerość w przedstawianiu zaniku
wszelkich wartości w tym świecie, brak jakichkolwiek praw i etyki, zwierzęcy
instynkt przetrwania, który ofiarę może zmienić w oprawcę („człowiek
zlagrowany”). Cel: „dać świadectwo prawdzie”.
Więcej:
wykład
- Wywiad z Markiem Edelmanem.
Całość ma formę literackiego reportażu, zawiera odpowiedzi na następujące
pytania: Kto? – Marek Edelman i postacie, które zostają przywołane z imienia i
nazwiska; Gdzie? – w getcie warszawskim, szpitalu miejskim, innych, zawsze
dokładnie określonych miejscach; Kiedy? – w czasie powstania w getcie
warszawskim, w latach powojennych, z podawaniem dokładnych dat; Jak? – jak
wyglądało powstanie w getcie warszawskim, sytuacja przed nim; Dlaczego? –
dlaczego ŻOB-owcy walczyli, dlaczego Edelman został lekarzem.
Brak fabuły, luźna chaotyczna konstrukcja, zapis
odżywającej pamięci Edelmana. Osobiste, emocjonalne wypowiedzi. Opowieść
Edelmana odziera z patosu i heroizmu legendę powstania, sprowadza je do wymiary
zwykłych ludzkich odczuć i zachowań. Nie szczędzi brutalnej prawdy i
odrażających szczegółów.
Więcej:
wykład
- Powstańcza gadanina.
Białoszewski swoje wspomnienia zaczął spisywać dopiero 23 lata po upadku
powstania. Tyle czasu zajęło mu znalezienie właściwej formy. „Pamiętnik z
powstania warszawskiego”, opisujący
tamtejsze wydarzenia z perspektywy cywila, wydano w 1970 roku. „Chciałem, żeby wszyscy się dowiedzieli, że
nie wszyscy strzelali, chciałem napisać o powszechności powstania” mówił o
swojej książce Miron Białoszewski.
Swój Pamiętnik Miron nagrywał na magnetofon, przesłuchiwał pisane
kawałki, przepisywał z magnetofonu, przeprowadzał rozmowy - konsultacje z ojcem
i z innymi powstańcami.
